S'Antoni Abate. Liada de innoi |
In
cudhus tempus in Sardínnia nemus connosciat su fogu e in s'ierru faiat aici
frius de si nci pisciai apitzus, iscusendi po su fuedhu. Una dì Sant'Antoni -
Sant'Antoni su procaxu - iat detzídiu de nci calai a s'inferru po ndi furai
pagu pagu fogu de arregalai a is óminis. Camina camina, iat pigau unu bàculu
de férula. Lómpiu chi fiat a s’inferru, iat tocau su portali:
”Tubu, tubu!”
“E
chini est?”
“Sant’Antoni
seu. Depu donai una castiada aìnturu, depu cumpudai su logu po biri chi andit
totu beni”.
“Gesus!” Si fiant chesciaus is tiàulus,
impentzamentaus. “Gei si tocat cosa imoi!” E innantis de oberri su fronestu, iant
allichiriu pagu pagu e a lestru su logu.
“Ma,
mì, una castiada isceti de parti de aforas, eh!?” Iant tzerriau is tiàulus.
Forma
chi su portali de s’inferru si fiat iscaringiau pagu pagu, Sant’Antoni iat iscapiau
su procedhu, chi iat iscoitau lestru lestru aìnturu e iat cumentzau a currellai
apetotu, cracascendi e abboxinendi comenti e chi dhu fiant iscroxendi. Is
tiàulus circànt de dhu aciapai, ca totu su burdellu fiat treulendi su pàsiu de
sa vida de s’inferru, ma su procedhu currendi comenti e unu macu no fiat cosa
de baliai aici: a egaseogas, a brínchidus e a iscàdrius, avolotendi e
atropelliendi su logu. A s’acabbada is tiàlus no dh’iant bintu e amarolla iant
invitau Sant’Antoni a nci intrai aìnturu in s’Inferru po si nci torrai a pigai
cun issu cudhu malaitu de procedhedhu chi no fait a aciapai. Sant’Antoni no nci
iat pentzau meda meda e gei si nci fiat intrau. A luegus su procedhu comenti e
chi nudha fiat sutzédiu si fiat asseliau e si fiat fatu acapiai de su meri.
“Eh
beh, imoi gei abbastat. Gei as biu totu. Imoi bosi ndi podeis andai puru”.
“No
fait a si callentai pagu pagu, sémpiri chi no sia fadiendisì” iat nau Sant’Antoni.
Is
tiàlus nci fiant aturaus a trassa de basucus, no sciant ita nai.
“Depeus
pregontai a su Tialu Mannu” iant ismusciau.
“E
intzandus pregonteisidhu!”.
Su
Tialu Mannu fiat mannu meda diaderus. Issu aturàt a totu dì imbruscinau in mesu
de s’inferru a trassa de berri ponendi brenti, cun is ogus serraus e su súlidu
tira tira. Is tiàlus fiant andaus anche issu a intendi su de fai.
“Lasseimì
biri” iat nau Tialu Mannu a boxi grussa. Ses tiàulus iant aciapau ses fruconis,
iant callentau bèni bèni is puntas
fintzas a dhas arrubiatzai in sa pampa manna e callenti meda de su forru e
apustis dhus iant imbaraus impitzus de sa prapedha de s’ogu mancosu de su meri
insoru, ispingendidha conca a susu. Tialu Mannu iat donau un’artziada de ogu a
Sant’Antoni, aici lègia e mala de ndi fai torrai a pesai mortus po si nci
fuiri. Ma Sant’Antoni no si fiat mancu trémiu.
“S’àteru
puru!” Iat nau Tialu Mannu. A luegus, àterus ses tiàulus cun fruconis
callentaus iant trumentau po nd’artziai sa prapedha de s’àteru ogu puru de Tialu
Mannu, chi iat fatu spramai e artziai strioris a schina a mesu inferru.
Ma
a Sant’Antoni no dh’iant artziau strioris a sa schina.
“Imoi
abbastat aici! Gei apu biu bastanti” iat nau Tialu Mannu. E zac! Iat torrau a
serrai is prapedhas totu paris.
“Tialu
Mannu at nau ca gei podeis aturai, ma ca no depeis acostai mancu po conca a su
fogu de s’inferru” Iant nau is tiàlus.
“Gei
andat beni, apu cumpréndiu” Dhis iat torrau Sant’Antoni. E si nci fiat sétziu a
tretu de su forru mannu. Sant’Antoni si nci fiat istentau in s’inferru po tres
diis, una infatu de s’àtera, cun fadiori mannu de tiàlus mannus e piticus.
Sémpiri firmu, isbeliau in pentzamentus fungudus, moviat su fusti de férula isceti,
murighendidhu cun sa punta in su craboni e in is murcionis, comenti e chi fiat
unu cantadori in tretu de mutetu. Fatuvatu, candu no dhu castiàt nemus, istrumbullàt
cun abbristéntzia su procedhu, chi partiat a trassa de bòcia de goma, torrendi
a treulai is tiàlus, furriendi fruconis e faendi burdellu mannu forroghendi in
mesu de is murcionis. E candu is tiàlus circànt de dhu cassai, Sant’Antoni dh’aprofitàt
po dhus scudi a fusti in is ischinas ispullincas insoru, narendidhis ca fiat po
dhus agiudai a aciapai su procedhu.
“Oh
pedronamì! Iscapau su bàculu m’est..”.
E
aici, po tres diis longas longas, sa paxi de s’inferru si fiat ispaciada po
mori de su santu. Sa de tres diis, a s’acabbada, Sant’Antoni si ndi fiat pesau,
iat ghetau unu frúsiu a su procedhu e iat móviu:
“Apu
acabbau de cumpudai su logu innoi: imoi mi nci potzu andai puru” iat nau.
Is
tiàulus fiant aici prexaus de si dhu bogai de mesu ca no iant abbetiau nimancu
po dhu cumpudai in is búciacas bessendi de su portali. Unu de issus isceti, su
prus scunfiantzosu, iat bófiu cumpudai su bàculu de férula, po biri chi in sa
punta, chi fiat aturada meda aìnturu de su fogu, no si nci fiat arréscia pampa
de su fogu. Ma sa férula est corimodhi e
allogat aìnturu su callenti de su fogu, chi duncas aturat biu ma no si fait a
biri, a trassa de braxa asuta de su cinixu o spina asuta de ludu, chi pungit ma
no dha podis agatai. Su tiàulu scunfiantzosu iat biu sa punta niedhigada e iat pentzau
ca su fogu si fiat isturau. Aici Sant’Antoni nci iat pótziu bessiri aforas. E
comenti fiat in sa terra torra, iat pesau in artu su bàculu e dh’iat cumentzau
a furriotai allirgu in s’àiri, ispainendi a dònnia logu is cincidhas bias, chi
sa férula iat fruciu aìnturu suu etotu. E comenti fiat furriotendidhu e
beneixendi, tzerriàt a totu boxi:
Fogu de atzàrgiu, fogu de
fogheri
Fogu in dónnia perda e braxeri.
Fogu, fogu,
po dónnia macu,
po totu su tretu,
fogu perfetu.
Aici
est ca sa Sardínnia e su mundu iant connotu su fogu e su frius mannu iat
sentzau e no fiat torrau prus.