Pagine

lunedì 3 maggio 2021

Su mesi de Maju e is deretus de is trabballadoris

Su primu de su mesi de Maju s'Itàlia at detzídiu de ponni sa festa de totu is trabballadoris. In Sardínnia oindí no teneus un'arrexonamentu e una debbata oberta chi pongat diaderus in mesu de sa pratza de sa política e de sa sociedadi, is deretus de is trabballadoris. Custa est una farta manna in d-unu logu chi dhui sutzedit de agatai bidhas aundi teneus su cincuanta po centu de piciocus disimpreaus, aundi dhui teneus siendas a tipu sa de su màrmuri in Orosei aundi fatuvatu calincunu si nci morit e aundi is sindigaus no arrennescint a essi diaderus arrapresentativus po is trabballadoris. Nareus, sa Sardínnia est unu logu chi diaderus tenit s'apretu de chistionai de deretus de su trabballu e de su trabballadori. De prus puru ca dhui teneus duas dis su 4 e s'11 chi iant a porri arrapresentai prus de su primu puru (ca a sa fini po unu niaxi de genti in Sardínnia est sa dí de Sant'Efis), una dí po arremonai e po chistionai mellus e de prus de deretus. Ma ita est sutzédiu su 4 e s'11 de su mesi de Maju? Su 4 de su mesi de Maju de su 1871 unas trintena de féminas cerridoras, che a dónnia dí de s'annu, scapànt de trabballu apustis de sexi oras in su cantieri Azuni, in sa mina de Montibéciu. In su dominàriu anca durmiant, in crobetura, dhui iat una bratza manna prena de àcua, chi manigiànt po sciacuai is mineralis. Su 4 de Maju de a merí sa bratza si segat e nci arruit apitzus de úndixi de custas féminas. Su prus fiant de Arbus e otu no teniant nimancu cuíndix'annus. Po custu 'ocidroxu no at pagau nisciunus. Sa Sardínnia de cussus annus, de s'otuxentus, po s'arreconnoscimentu de is deretus assimbillat ancora unu pagu a sa Sardínnia moderna mancai unu niaxi de cosas siat mudau. Intzandus sa siguresa in logu de trabballu e s'amparu de is deretus de is trabballadoris e mescamenti de is trabballadoras no fiant mancu castiaus. Pagu dinai po trabballai oras meda e apatigamentu de is collegas mascus: custa fiat sa cunditzioni de is obreras impreadas in is minas sardas. Unu trabballu minispretziau, difìcili e pirigulosu, chi dhu pigànt che a cosa chi tocàt a fai amarolla po bivi e po papai, po mori de is cunditzionis económicas e socialis chi custas fèminas dhui biviant, fatuvatu òrfunas e fiudas. S'11 de su mesi de Maju de su 1920 in sa mina de Monteponi, Santu Giuanni e Campu Pisanu, in Igrésias, dhui iat fragu de certu aintremesu de is minadoris e sa dirigidura ghiada de s'inginneri Andrea Binetti. Is cunditzionis de trabballu no fiant bonas e su dinai abbastàt giustu giustu a campai. Aici est chi s'11 de Maju is minadoris iant detzídiu de scioperai contras de sa frimesa de sa dirigidura chi no boliat intendi nudha. De sa mina de Monteponi movint unus duamilla minadoris (a su dirigidori dh'iant custrintu is minadoris etotu a andai cun issus) concas a su comunu de Igrésias, sperendi de porri chistionai a su síndigu de intzandus Àngiulu Corsi e agatai una manera po ndi bessiri de su certu. Candu arribbant dhui agatant invecis is guàrdias, arringheradas própiu po "no sutzedi avolotu". Mancu nau si bolit chi cumentzant a certai e is guàrdias sparant apitzus de is minadoris chi no si podint nimancu difendi. Cincu dhus morint luegus, atrus medas aturant fertus de is perdigonis de is fusilis. A su dirigidori e a su síndigu ndi dhus iant ingortus ainnantis e dhus iant postus a una parti po no dhus bociri. A is interrus de is mortus iat pigau parti unu muntoni de genti. Sa dirigidura de sa mina iat circau de ndi bogai dònnia pinnica po si sfranchiri de sa nexi de s'ocidroxu: una de is pinnicas  nachi is minadoris fiant acanta acanta de ocupai is minas po dhui fai is "soviet". Pinnicas, difatis, fiant, poita ca a nai sa biridadi giai de calincunu mesi ainnantis s'Asuta Prefetu iat nau a is cumandus de is carabbineris de "manigiai" "citadinus fielis" po fainas de cracaxadura contras de manifestadas e scioperus de is obreris. Un'ocidroxu giai detzídiu intzandus po amparai s'interessu de sa dirigidura. Ma sa fortza de is minadoris apustis de custa tragédia no fartat. Antzis, apustis de mesis de gherras sindigalis, su 9 de su mesi de Idas de s'annu etotu "l'associazione esercenti miniere" at dépiu firmai s'acórdiu chi iat donau is deretus de fundamentu a is trabballadoris: prus dinai, indennidadi de caruvida e arreconoscimentu de is cumissionis de parti de aintru elígias de manera líbbera de is obreris. Is mortus: Arrafieli Serrau de 23 annus, Pedru Castangia de 18, Manuelli Cocco de 37 annus, Atíliu Orrú de 40, totus de Igrésias, Efis Madeddu de Bidhebutzi, de 40 annus, Srabadori Melas de Bonàcardo, de 50 annus e Vitóriu Collu de Sarrocu de 18 annus. Iant fatu at 26 fertus puru.